W ciągu ostatnich 25 lat polska gospodarka przeszła ogromne zmiany. Po transformacji ustrojowej Polska wprowadziła reformy wolnorynkowe i liberalizację gospodarki. Efektem tego był wzrost gospodarczy. Staliśmy się jednym z najszybciej rozwijających się krajów w Europie. Zainwestowano środki w modernizację infrastruktury – zmodernizowano drogi ekspresowe i lokalne, postały nowe autostrady, co poprawiło jakość komunikacji w kraju. Również infrastruktura kolejowa i lotnicza została rozbudowana i zmodernizowana.

Inwestycje w OZE dla zrównoważonego rozwoju i klimatu

Wszystkie te przemiany nie pozostały bez wpływu na energetykę. Scentralizowana energetyka oparta była na węglu, gazie i w minimalnym stopniu na odnawialnych źródłach energii, głównie elektrowniach wodnych. Z biegiem lat coraz większe znaczenie zaczęły odgrywać kwestie zrównoważonego rozwoju oraz zmian klimatycznych. Rosła presja na realizację lokalnych działań dotyczących rozwijania energetyki rozproszonej, inspirowanej i koordynowanej w ramach polityki regionalnej samorządów województw.

Samorząd Województwa Pomorskiego sfinansował szereg zamierzeń badawczo – rozwojowych, a także pokaźną liczbę inwestycji z obszaru energetyki. Tylko w ostatnim okresie programowania (2014-2020) na badania i rozwój w obszarze energetyki przeznaczono ponad 50 mln zł, a na poprawę efektywności energetycznej i rozwój odnawialnych źródeł energii prawie 940 mln zł. Dzięki tym pieniądzom na terenie województwa ponad 700 budynków przeszło energetyczną modernizacje, ponad 2 tys. gospodarstw domowych efektywniej wykorzystuje energię, zmodernizowano ponad 30 tys. punktów oświetlenia zewnętrznego i 25 km sieci ciepłowniczej. Inwestycje te wpłynęły na poprawę jakości środowiska naturalnego w województwie, szczególnie dzięki obniżeniu emisji dwutlenku węgla oraz zmniejszeniu smogu.

60 procent energii elektrycznej na Pomorzu pochodzi z OZE

Mimo tych środków Pomorskie nie jest jeszcze regionem samowystarczalnym pod względem energetycznym. Produkcja energii w regionie zapewnia prawie 60 procent jej zużycia, ale warto zaznaczyć, że udział produkcji pochodzącej z OZE stale wzrasta, w głównej mierze dzięki produkcji z lądowej energetyki wiatrowej, a w ostatnim okresie także dzięki elektrowniom fotowoltaicznym. W 2022 roku już ponad 60 procent całkowitej produkcji energii elektrycznej pochodziło z odnawialnych źródeł energii.

Obszar województwa pomorskiego charakteryzuje się dużym potencjałem dla rozwoju energetyki odnawialnej. Moc turbin wiatrowych w województwie pomorskim w 2020 r. wynosiła ponad 1,1 GW[1], czyli prawie czterokrotnie więcej niż w 2011 r. Rozwój lądowej energetyki wiatrowej został zahamowany poprzez zmiany legislacyjne, jednak potencjał w zakresie dalszego rozwoju energetyki wiatrowej na lądzie wynosi prawie 1,5 GW (na podstawie zawartych umów przyłączeniowych). Szacuje się, że wprowadzone kilka lat temu zmiany zahamowały produkcje zielonej energii o połowę.

Morska i lądowa energetyka wiatrowa

W  województwie pomorskim produktywność turbin wiatrowych sięga 2,8 GWh/MW (30%), co predysponuje nasz region do lokalizacji takich budowli. Z  kolei rozwój elektrowni wiatrowych na morzu (offshore) wymaga nowych połączeń kablowych pomiędzy obszarami morskimi i przyległymi obszarami lądowymi, a także specjalnej rozbudowy sieci elektroenergetycznych. Jednak potencjał w zakresie rozwoju energetyki wiatrowej na morzu szacowany jest na 5,9 GW do 2030[2], a w kolejnych dekadach może kilkukrotnie wzrosnąć.

Dlatego w 2020 samorząd województwa zainicjował powstanie Pomorskiej Platformy Rozwoju Morskiej Energetyki Wiatrowej na Bałtyku, której celem jest nie tylko podejmowanie działań na rzecz powstania morskich farm wiatrowych, ale również zabezpieczenie miejsca dla pomorskich przedsiębiorstw oraz jednostek naukowych w procesie inwestycyjnym związanym z ich powstawaniem. Kluczowym aspektem dla rozwoju nowej branży jest zapewnienie kompetentnych kadr. Jednym z efektów funkcjonowania Pomorskiej Platformy Rozwoju Morskiej Energetyki Wiatrowej na Bałtyku była inicjatywa i realizacja Edukacyjnych Targów Kariery w Gdańsku. – Podczas wydarzenia pn. EDU OFFSHORE WIND 2023 zaprezentowana została kompleksowa oferta kariery w branży morskiej energetyki odnawialnej, także w kontekście przyszłego wykorzystania technologii  wodorowych. – mówi Karolina Lipińska zastępczyni dyrektora Departamentu rozwoju Gospodarczego UMWP. Targi były finałem cyklu edukacyjnego realizowanego w ramach działalności Pomorskiego Centrum Kompetencji Morskiej Energetyki Odnawialnej (PCK MEO) w pomorskich szkołach ponadpodstawowych. Celem jest przedstawienie wielowątkowości morskiej energetyki odnawialnej. Jeżeli ten potencjał zostanie wykorzystany, województwo pomorskie przekształci się w eksportera energii. Odwróci się dotychczasowy kierunek przepływu energii w Polsce. Zacznie ona płynąć z północy na południe.

Pomorskie liderem ekoinnowacyjności

Energetyka odnawialna oraz efektywność energetyczna to priorytety województwa pomorskiego. Samorząd Województwa Pomorskiego przygotowuje się na zmiany, jakie w najbliższych latach pojawią się na rynku energii oraz na nową rolę, jaką będzie pełnić w tym łańcuchu województwo pomorskie, szczególnie z uwagi na planowany rozwój offshore na Bałtyku. Kluczowy jest również rozwój innowacji nastawionych na minimalizowanie zmian klimatu oraz wspierających neutralność klimatyczną. Działające w regionie klastry oraz inteligentne specjalizacje rozwijają obszary ekoefektywności energetycznej w budownictwie oraz gospodarce morskiej. Wspierają one zieloną transformację Pomorza, tworząc wyjątkowy „ekosystem” innowacji bazujący na dobrych relacjach i współpracy z partnerami oraz interesariuszami. Aktualnie Województwo Pomorskie jest na etapie przygotowań do realizacji szeregu działań w ramach kontynuacji prowadzonej polityki rozwoju, w tym do wdrożenia tzw. przedsięwzięć strategicznych, takich jak: Pomorski Archipelag Wysp Energetycznych oraz Pomorskie Centrum Kompetencji Morskiej Energetyki Odnawialnej, czy dalszy rozwój i wsparcie dla Pomorskiej Doliny Wodorowej, która zawiązała się dzięki ścisłej współpracy z Klastrem Technologii Wodorowych oraz Hydrogen Europe.

^[1] W 2016 r. – ok. 685 MWe, 2011 r. – ok. 320 MWe

^[2] Polityka Energetyczna Polski 2040

*  *  *

Powyższy artykuł jest kolejnym z cyklu w którym podsumowujemy zmiany w obszarze gospodarki w województwie pomorskim w związku z 25-leciem samorządu wojewódzkiego.